Avukat Dilay Şen Doğan

Avukat
Dilay Şen Doğan

Know-how alan kendi gücü ile gerçekleştiremeyeceği modern ve rasyonel bir işletme yöntemine deneyimleme ve araştırma faaliyetleri yapmaksızın know-how sözleşmesi yaparak sahip olmaktadır. Aynı zamanda know-how sözleşmesi gelişmekte olan ülkeler ve gelişmiş ülkeler arasındaki teknolojik farklılığın azalmasına hizmet etmektedir. Know-how kural olarak bir sanayi işletmesi tarafından, başka bir sanayi işletmesine aktarılır. Bir çok durumda know-how, sanayileşmiş bir ülkede geliştirilerek gelişmekte olan bir ülkeye verilir. Böylece iki ülke arasında teknoloji transferi gerçekleşmiş olur. Gelişmekte olan ülkelerdeki ithal yasakları, yüksek gümrük vergileri ve diğer engeller nedeniyle, gelişmiş ülkelerin teşebbüsleri yatırım yapmak yerine gelişmekte olan ülkelerin teşebbüslerine know-how vermektedirler.

Ayrıca gelişmekte olan ülkelerin en büyük problemi döviz sıkıntısıdır. Bu sebeple söz konusu ülkeler, belirli malları kendi güçleriyle kendileri üretmeyi denemektedirler. Ancak çoğu defa buna da muktedir olamamaktadırlar. Gelişmekte olan ülkelerdeki know-how alan firma, know-how’ı almakla know-how’ı geliştirme masraflarından ve kendi girişimlerinin başarısız olma riskinden kurtulmaktadır. Uluslararası ticari çevrelerde bu türden aksi iş bölümüne artan şekilde rastlanmaktadır.

Muhtevası çok değişik olabilen know-how sözleşmesi, genel olarak, faydalı sınai bilgi ve becerilerin sözleşmenin karşı tarafına verilmesi konusunu içerir. Know- how sözleşmesi TBK’da düzenlenen tipik sözleşmelerden değildir. Know-how sözleşmesi, ilk defa ikinci dünya savaşından sonra Anglo-Amerikan hukuk sisteminde, işbölümü sürecinin sosyal ekonomik bir sonucu olarak doğmuştur. Know-how sözleşmesi, patent haklarının tarihi gelişimi ile sıkı bir bağlantı içerisindedir. ³

3. KNOW HOW’IN UNSURLARI

Know-how sınai haklardan sayılmamaktadır. Bir haktan bahsedebilmek için bir olgunun hukuk düzeni tarafından tanınmış olması gerekir. Bu nedenle bir şey, hukuk düzeni tarafından hak olarak düzenlendikten sonra ancak hak olarak telakki edilebilir. Maddi olmayan şeyler hukuken mal vasfına prensip olarak sahip değildir; sadece hukuk düzeni tarafından belirlenen gayri maddi şeyler hukuken korunur. Know-how, Türk İsviçre Hukuk düzenlerinde gayri maddi hak konusu olan sınırlı sayıda şeyler kapsamında değerlendirilmemiştir. Bu nedenle know-how üzerinde sübjektif bir hak yoktur.

Know-how bazı hallerde patent ettirilebilecek teknik bir ilerlemeyi ifade etmez. Bu sebeple hukuki korunmadan istifade edemeyebilir. Bu halde know how buluş düzeyine ulaşmamıştır. Özellikle burada uzman bir kişinin uyguladığı mesleki ve işletme alanındaki tecrübelere ilişkin bilgiler söz konusudur.⁸ Sınai alanda özellikle ticari ve ekonomik faaliyetlerde kullanılabilen bilgilerden oluşur.

Herkesin kolayca elde etmesi mümkün olmayan ulaşılması için işletme tecrübesi ve ekonomik güç gerektiren bilgilerden oluşur. Buradaki sır nisbi ve sübjektif olarak ele alınır. Şöyle ki; bir işletme ile ilgili, sınırlı sayıdaki kişiler tarafından bilinen ve gizli kalması yönünde işletme sahibinin açık veya örtülü iradesinin ve haklı bir ekonomik menfaatinin bulunduğu alenileşmemiş bilgi ve tecrübeleri ifade eder.. Know-how’ ı oluşturan bilgilerin sır olup olmama niteliği değerlendirirken know-how alanın somut durumu ele alınarak değerlendirme yapılmalıdır. Üçüncü kişilerin bu bilgi ve deneyimlere emek ve masraf harcamaksızın ulaşılamayacak durumda olması, bunların sır niteliği taşıması için yeterlidir.

Federal Mahkeme kararlarına göre; fabrika sırrı, bir fabrika işletmesiyle ilgili olan kamuya ilan edilmemiş, herkes tarafından kolayca ulaşılamayan ve gizli kalmasında sır sahibinin menfaati olan bir durumu ifade eder. Federal Mahkeme tarafından ortaya konan bu ölçüt ticari sırların belirlenmesinde de kıyasen uygulanabilir. ⁹

Sayfa 4. için