Avukat Dilay Şen Doğan

Avukat
Dilay Şen Doğan

Gelinen en son aşamada suça sürüklenen çocuk hakkında bir ceza tayin olunacaksa en düşük hadden verilmeli ve seçenek yaptırımlara çevrilmelidir. Bunlardan bazıları; adli para cezası, mağdurun uğradığı zararın aynen iadesi, suçtan önceki hale getirme, aynen tazmin, en az 2 sene süreyle bir meslek, sanat edinmeyi sağlama amacıyla gerektiğinde barınma imkanı olan bir kuruma devam etme ve kamuya yararlı bir işte çalışmadır. Çocuğa verilecek olan cezanın seçenek yaptırımlara çevrilmesi gerektiğinin iç hukuktaki bir yansıması da disiplin hapsini ele alan CMK m. 203’de belirtildiği üzere seçenek yaptırıma çevrilemeyecek olan disiplin hapsinin çocuklar hakkında uygulanamayacağına ilişkin maddedir. Çocuklar yetişkinlerden farklı bir statüye sahip olup çevresel etkenlerden korunmaya muhtaç durumdadırlar. Bu sebeple çocuğa karşı duyarlı bir yapılanma zorunludur. ÇHDS m. 40/3’de“ Taraflar devletler, hakkında ceza yasasını ihlal ettiği iddiası ileri sürülen, bununla itham edilen ya da ihlal ettiği kabul olunan çocuk bakımından, yalnızca ona uygulanabilir yasaların, usullerin, onunla ilgili makam ve kuruluşların oluşturulmasını teşvik edeceklerdir.” Şeklinde ele alınarak taraf devletlere bu konu ile ilgili aktif bir rol yüklemiştir.

Türk Ceza Hukuku’na baktığımızda kamu davasının açıklanmasının ertelenmesi, hükmün açıklanmasının geriye bırakılması, cezanın seçenek yaptırımlara çevrilmesi, cezanın ertelenmesi, koşullu salıvermeden yararlanma gibi kurumların mevcut olduğunu görüyoruz. Bu kurumlar ilgili kanunlarda yetişkinler için düzenlenmiş olup ceza sisteminin dışında tutulması gereken suça sürüklenen çocuklar bakımından ele alınmamıştır. Aynı zamanda bu çocuklar hakkında tutuklama, gözaltına alma ve yakalanma hakkında da yetişkinlere özgü kurallar uygulanır ancak ne olursa sadece adli kontrol tedbiri uygulanmış ve sonuç alınamamış olması gerekir. Suça sürüklenen çocuklar hakkında özel statü oluşturulması; bunlar hakkında yaşlarına uygun hizmet modellerinin oluşturularak topluma yararlı bireyler olarak hayatlarına devam etmelerini sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesi zorunluluğuna ilişkin ilke, suça sürüklenen çocuklar hakkında uygulanacak her ceza hukuku kurumunun uygulanmasında göz önünde bulundurulmalıdır.⁶Dolayısıyla çocukların aldıkları cezaların seçenek yaptırımlara çevrilmesi hususunda çocukların lehine yasal değişiklikler yapılmalıdır, var olan kurumlar nitelik bakımından sonuca elverişli hale getirilmelidir.

Son olarak, çocuğun suç işlemesinde en büyük etkenin çevresi olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda çocuğun özgürlüğüne son çare olarak müdahale edilmesi ilkesi çocuğun suçta kullanılmasının sebebi haline gelmektedir. Bu sebeple ilgili yasalarda ilgili kurumlara yer vermekle kalmayıp çocuğa koruyucu ve önleyici tedbirler uygulanmalıdır. Suça sürüklenen çocuk yalnız tek bir yönden değil ancak bütüncül olarak çocuk adalet sistemi içinde ele alındığı takdirde çocuğun yüksek menfaati korunabilir.